Wszyscy żyjemy i pracujemy w środowisku cyfrowym. Dostawy produktów, usług i innych udogodnień są możliwe dzięki technologiom cyfrowym przekraczającym granice i oddziałującym na życie dużej części światowej populacji. Odzwierciedla to jedną z najistotniejszych cech sektora żywności – wszyscy go potrzebują i polegają na nim.
Prawie to samo można powiedzieć o standardach. Standaryzacja, zazwyczaj zachodząca w sposób niezauważalny, rozwinęła się w minionym stuleciu na całym świecie jako fundamentalny i niezbędny element infrastruktury ekonomicznej i społecznej. Standardy są zazwyczaj opracowywane przez grupy ekspertów w danej dziedzinie reprezentujących istotne podmioty na różnorodnych rynkach (włącznie z konsumentem końcowym), działających na poziomie krajowym i międzynarodowym.
Cyfryzacja dostaw żywności
Środowisko cyfrowe dokonuje transformacji procesów związanych z produkcją i dystrybucją żywności. Od maszyn rolniczych sterowanych przez satelity po ekologiczne opakowania – technologia cyfrowa obniża koszty, zwiększa niezawodność i otwiera nowe horyzonty. Tendencja ta – określana czasem jako „Przemysł 4.0” – nie posiada granic praktycznego zastosowania, jednak standardy są konieczne dla zapewnienia kompatybilności, integracji oraz powszechnej wymiany wiedzy i oczekiwań.
Biorąc pod uwagę, że prognozowana liczba ludzi na świecie wzrośnie w najbliższych 30 latach o 2 miliardy oraz uwzględniając uzasadnione rosnące oczekiwania najuboższych społeczeństw, niezawodna i zrównoważona produkcja żywności (oraz jej wydajna dystrybucja) musi w tym czasie wzrosnąć dwukrotnie, co wymaga innowacyjności, wyobraźni i inwestycji. Standardy ewoluują, odzwierciedlając rozwój technologii i rynków, ale mogą one również być stosowane do ich wspierania i promowania. Integracja elastycznego i łatwego do adaptacji systemu standaryzacji w drodze produktu od koncepcji do sklepowej półki jest atrakcyjnym, szybkim i opłacalnym sposobem zapewnienia wiarygodności produktu, ułatwiającym uzyskanie wsparcia finansowego oraz osiągnięcie akceptacji na rynku.
Standardy we wszystkich sektorach przechodzą w kierunku rozwiązań cyfrowych określanych czasem skrótem SMART – semantyczne, możliwe do zastosowania przez maszyny, czytelne i przenośne. Branża żywności i napojów tradycyjnie stosowała technologie udoskonalonego sprzętu „analogowego” w połączeniu z zaawansowanymi technologiami elektronicznymi w wielu lokalizacjach i na wszystkich poziomach łańcucha dostaw. Zapewnienie ich współdziałania i kompatybilności jest więc niezwykle istotne w celu zapewnienia płynnej produkcji oraz osiągnięcia oszczędności i wydajności w gospodarowaniu zasobami. Standardy w branży spożywczej (we wszystkich formatach, włącznie z cyfrowym) mogą ułatwić spełnienie powyższych wymogów, a także zapewnić rozwiązanie problemu zaufania do danych.
Przejrzystość danych jest przykładem istotnych korzyści, jakie można osiągnąć w związku z informacją o pochodzeniu surowców. Często jednak pojawiają się pytania o to, kto wprowadza dane, kto je kontroluje i w jaki sposób są one zabezpieczone przed osobami próbującymi wyrządzić szkody lub złamać zabezpieczenia. Odpowiedzią na te pytania może być opracowanie standardów umożliwiających skrupulatny nadzór nad danymi, przy czym standardy w przyszłości powinny konsolidować konkretne parametry różnych produktów z normami zapewniającymi jakość danych.
Wszystkie podmioty zainteresowane muszą mieć zaufanie do łańcuchów dostaw żywności, zaś jakość danych musi być istotną kwestią uwzględnianą przed organy opracowujące normy. Komitet ISO do spraw danych przemysłowych (ISO/TC 184/SC 4) uwzględnia, na przykład, wiele aspektów jakości danych w normach, w tym w wielu częściach ISO 8000 dotyczącej jakości danych. Wiadomo już, że błąd w danych może prowadzić do spektakularnej porażki – jak było w przypadku sondy Mars Climate Orbiter, gdy jedna wartość w jednym elektroniczny pliku została błędnie zinterpretowana, uniemożliwiając jej przetrwanie w atmosferze Marsa. Sytuacja może być też banalna jak w przypadku wymyślonej historii krowy Stokrotki, urodzonej w marcu 2019 r., poddanej wymaganym szczepieniom i diecie, po czym ubitej i wprowadzonej do łańcucha żywnościowego w listopadzie 2019 r. Wszystkie dane o jej życiu są aktualne i są przechowywane w blockchain, ale... Stokrotka to nie krowa, a świnia, zaś dane wprowadzone błędnie (przypadkowo lub celowo) mogą prowadzić do utraty zaufania klientów. Przykład ten może nie robi tak wielkiego wrażenia jak rozbity statek kosmiczny, lecz błędne dane w łańcuchu dostaw żywności uniemożliwiają osiągnięcie kompatybilności i zapewnienie pewności naszym klientom.
Standardy w sektorze spożywczym
Przykładem standardów w sektorze spożywczym mogą być znane już narzędzia takie jak PAS 7000 do zarządzania ryzykiem w łańcuchu dostaw, pomagające organizacjom w tworzeniu modelu informacji o łańcuchu dostaw, umożliwiając dostawcom konsekwentne wykazywanie swoich uprawnień. W przyszłości może on przybrać format cyfrowy, umożliwiający zastosowanie z istniejącymi i nowymi systemami. Kolejnym interesującym standardem z punktu widzenia treści jest PAS 96, którego celem jest ochrona żywności i napojów przed atakiem. Inne kluczowe standardy w systemach zarządzania mogą być również stosowane do bezpieczeństwa żywności, w tym ISO 14001 do zarządzania środowiskowego oraz ISO 50001 do zarządzania energią (w celu wspierania zakładów w redukcji emisji dwutlenku węgla oraz obniżeniu kosztów poprzez zwiększenie wydajności). Wszystkie wymienione standardy systemów zarządzania zapewniają firmom doskonałe podstawy do prowadzenia efektywnej wymiany handlowej z globalnymi partnerami oraz mogą zostać w przyszłości dostarczone organizacjom w formie bardziej dostosowanej do ich potrzeb, zarówno w formacie cyfrowym, jak i łącznie z narzędziami do badań, interpretacji i adaptacji. Już obecnie są one dobrze dostosowane do środowiska cyfrowego, ponieważ ich zadaniem jest optymalizacja praktyk i procesów. Mają one ogólny charakter i można je stosować w branży spożywczej równie dobrze jak w przemyśle motoryzacyjnym lub lotniczym. Kolejnym dobrze znanym przykładem jest norma ISO 9001 Zarządzanie jakością, która spowodowała transformację przedsiębiorstw w skali światowej.
Normy oparte na międzynarodowym konsensusie, opracowane, dostarczane i stosowane przy pomocy stale rozwijającej się technologii cyfrowej mają na celu wspieranie jednolitego podejścia i najlepszych praktyk oraz oferują solidne podstawy wymiany oczekiwań i wzrostu zaufania. Istnieją one już w epoce cyfrowej, aby wspierać firmy w rozwijaniu zaufania wśród pracowników, klientów i dostawców, a jeżeli w niektórych przypadkach nie są jeszcze zintegrowane z technologiami cyfrowymi, najprawdopodobniej stanie się to w najbliższej przyszłości.
Sara Walton jest Kierownikiem Zespołu ds. Branży Spożywczej (Standardy) w BSI, Międzynarodowej Organizacji ds. Opracowania Standardów oraz Krajowej Instytucji ds. Norm w Wielkiej Brytanii. Ma ponad dziesięcioletnie doświadczenie w dziedzinie standaryzacji zdobyte w pracy z przedstawicielami akcjonariuszy oraz wiodących brytyjskich komisji ds. bezpieczeństwa żywności, jakości oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, a także w opracowywaniu praktycznych rozwiązań w dziedzinie norm w obszarach zainteresowania rządu, przemysłu oraz społeczeństwa obywatelskiego.
Artykuł opublikowany oryginalnie w magazynie „eye on Food Safety®
