Model gospodarki o obiegu zamkniętym rewolucjonizuje podejście konsumentów i organizacji do nowych produktów i materiałów. Rosnąca popularność upcyklingu mebli, ubrań vintage oraz wynajmu lub leasingu produktów, które kiedyś byśmy kupili, sugeruje, że konsumenci budzą się z faktu, że obecny model ekonomiczny "wyprodukuj-użyj-wyrzuć" jest niezrównoważony.
Producenci są jeszcze bardziej świadomi tego faktu, ponieważ konkurują o coraz bardziej ograniczone i kosztowne zasoby do wytwarzania produktów, które kupujemy. Zachęceni etyczną i ekonomiczną presją, by zademonstrowali, że ich produkty są wytwarzane z myślą o tym fakcie, producenci coraz częściej zwracają uwagę na model gospodarki o obiegu zamkniętym w celu wyeliminowania odpadów oraz maksymalnego wydłużenia żywotności produktów i materiałów poprzez umożliwienie łatwiejszych napraw, ponownego wykorzystania i recyklingu ich wyrobów.
Jakie są korzyści z przyjęcia modelu gospodarki o obiegu zamkniętym?
Badania przeprowadzone przez Ellen MacArthur Foundation1 pokazują, w jaki sposób takie strategie oparte na obiegu zamkniętym mogą pomóc w radzeniu sobie ze skutkami zmian klimatu. W istocie niektórzy z największych sprawców zmian klimatycznych odniosą największe korzyści z przyjęcia zasad gospodarki o obiegu zamkniętym.
Raport EMF ilustruje, w jaki sposób zastosowanie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w pięciu kluczowych obszarach – produkcji cementu, tworzyw sztucznych, stali, aluminium i żywności – może zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych o 9,3 miliarda ton, co odpowiada wyeliminowaniu obecnych emisji ze wszystkich form transportu na świecie.
Szacuje się również, że zastosowanie tych samych zasad gospodarki o obiegu zamkniętym do wykorzystania kluczowych materiałów przemysłowych może zmniejszyć globalną emisję CO2 o 40%, czyli 3,7 miliarda ton w 2050 roku. Te znaczące redukcje można osiągnąć, ponieważ przy zastosowaniu modelu gospodarki o obiegu zamkniętym wpływ wydobycia, przetwarzania i transportu surowców na środowisko będzie znacznie niższy.
Poza redukcją emisji gazów cieplarnianych, zasady gospodarki o obiegu zamkniętym mogą również przyczynić się do zmniejszenia utraty bioróżnorodności. International Resource Panel (Międzynarodowy Panel ds. Zasobów) szacuje, że ponad 90% utraty bioróżnorodności i pogorszenia jakości i ilości dostępnej wody jest spowodowane wydobyciem zasobów i przetwarzaniem materiałów, paliw oraz żywności2. Unikając wykorzystywania zasobów nieodnawialnych i zwiększając wykorzystanie tych odnawialnych, model gospodarki o obiegu zamkniętym ma potencjał nie tylko do ochrony, ale także do aktywnej poprawy stanu środowiska, na przykład poprzez ponowne wprowadzanie cennych składników odżywczych do gleby3.
A jakie korzyści mogą odnieść firmy? Według Waste and Resources Action Programme (WRAP), brytyjskie firmy mogą zyskać nawet 23 miliardy funtów rocznie dzięki niskokosztowym lub bezkosztowym usprawnieniom w zakresie efektywnego wykorzystania zasobów.
Nagrody dla przyszłościowo myślących firm, które inwestują w te zasady i ogólnie przyjmują zasady zrównoważonego rozwoju, są pokaźne. Przynoszą one ogromne korzyści, takie jak lepsze zarządzanie zasobami i odpadami oraz pomagają zwiększyć efektywność kosztową firmy. Mogą również generować więcej pozytywnych relacji w mediach i pomagać budować zaufanie do marki.
Zasady obiegu zamkniętego są również zgodne z wieloma celami zrównoważonego rozwoju ONZ5, takimi jak cel 11 "Zrównoważone miasta i społeczności", cel 12 "Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja" oraz cel 13 "Działania na rzecz klimatu".
Przykłady najlepszych praktyk
Nietrudno znaleźć przykłady firm wykazujących się innowacyjnością i wyobraźnią w projektowaniu produktów, czy to w zakresie ponownego wykorzystywania materiałów z innych branż, które w przeciwnym razie zostałyby wyrzucone, czy też tworzenia nowych materiałów o niskim wpływie na środowisko.
Amerykańska firma Mobius wykorzystuje odpadową ligninę z przemysłu papierniczego do produkcji biodegradowalnego plastiku do użytku w ogrodnictwie. Zmniejsza to zależność od tworzyw sztucznych wytwarzanych na bazie ropy naftowej, co oznacza, że mniej plastiku trafia na wysypiska lub do naszych oceanów.
Holenderska firma Ecovative wykorzystuje korzenie konopi i grzybów uprawianych na produktach ubocznych produkcji rolnej do tworzenia wysokowydajnych pianek i klejów do opakowań. Uzyskana grzybnia jest tania w uprawie, wymaga minimalnej obróbki i może być bezpiecznie kompostowana. Ten całkowicie naturalny materiał może być stosowany zamiast materiałów syntetycznych, które po wyrzuceniu rozkładają się powoli, uwalniając toksyczne gazy i zagrażając delikatnym ekosystemom.
Te ekscytujące zmiany zachodzą w wielu branżach, więc potencjał modelu gospodarki o obiegu zamkniętym do zrewolucjonizowania naszej produkcji i konsumpcji we wszystkich aspektach naszego codziennego życia jest ogromny. Jednak do osiągnięcia tego celu jest jeszcze długa droga.
Prace BSI
BSI jest liderem w promowaniu gospodarki o obiegu zamkniętym jako zrównoważonego modelu produkcji, który jest korzystny dla przedsiębiorstw, konsumentów i środowiska. Obejmuje to tworzenie nowych norm i ram, aby pomóc organizacjom w przyjęciu tych zasad.
W 2017 r. BSI wprowadziło BS 8001, pierwszą na świecie normę, która pomaga organizacjom zrozumieć, w jaki sposób model gospodarki o obiegu zamkniętym może sprawdzić się w ich przypadku. Do jej opracowania BSI zebrało szerokie grono ekspertów w celu uchwycenia najnowszych przemyśleń i praktyk w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym i wykorzystania ich doświadczeń i wyciągniętych przez nich wniosków. W pracach wzięło udział szereg organizacji, zarówno dużych, jak i małych, które już pracowały nad tym, aby szerzej stosować zasady gospodarki o obiegu zamkniętym w swoim sposobie zarządzania zasobami.
Biotechnologia przemysłowa
Biotechnologia przemysłowa to wykorzystanie zasobów biologicznych do wytwarzania produktów codziennego użytku, takich jak antybiotyki i szczepionki, biopaliwa, towary konsumpcyjne czy opakowania. Stanowi ona wyjątkową okazję dla Wielkiej Brytanii do wykorzystania swoich możliwości przemysłowych w celu znacznego przyspieszenia realizacji celu osiągnięcia zerowej emisji netto do 2050 roku. U podstaw tego leży przyjęcie funkcjonującej biogospodarki o obiegu zamkniętym, która wymaga zmian w wielu wzajemnie połączonych systemach.
BSI opublikowało niedawno raport zatytułowany "Biotechnologia przemysłowa – strategiczny plan działania w zakresie norm i regulacji". Powstał on na zlecenie Innovate UK przy wsparciu Industrial Biotechnology Leadership Forum (IBLF). Dokonano w nim oceny potencjału w zakresie przyspieszenia przyjęcia biotechnologii przemysłowej i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Raport stwierdza: „Biotechnologia przemysłowa znajduje się na pierwszej linii tej zmiany jako filar Strategii Bioekonomii Wielkiej Brytanii oraz jej celu, jakim jest bardziej cyrkularna, niskoemisyjna gospodarka – oparta na rozwiązaniach, które są zarówno przyjazne dla środowiska, jak i efektywne pod względem wykorzystania zasobów”. Jej transformacyjne możliwości są również zgodne z celem strategii rządu Wielkiej Brytanii w zakresie zasobów i odpadów, jakim jest zademonstrowanie międzynarodowego przywództwa w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym.
W raporcie dokonano oceny pięciu kluczowych branż pod kątem ich potencjału redukcji emisji CO2 i gazów cieplarnianych w ciągu najbliższych 3-5 lat: agrotechniki, biopaliw, chemikaliów wysokowartościowych i specjalistycznych, tworzyw sztucznych i tekstyliów. Uwzględniono w nim również potencjał zwiększenia dostępności surowców, które są obecnie określane jako odpady, oraz wykorzystania ich jako surowców do procesów i produktów biotechnologii przemysłowej. Może to pomóc ograniczyć składowanie i spalanie odpadów oraz zwiększyć wartość biogospodarki. W związku z tym biotechnologia przemysłowa może w znacznym stopniu przyczynić się do realizacji celu rządu Wielkiej Brytanii, jakim jest zwiększenie wartości biogospodarki do poziomu 440 mld GBP do 2030 roku.
Raport stwierdza: "Nie jest przesadą stwierdzenie, że biotechnologia przemysłowa jest gotowa do ekspansji, która przyczyni się do rozwoju gospodarki, stworzenia wysoko wartościowych miejsc pracy, osiągnięcia celów zerowej emisji netto oraz dostarczy nowe rozwiązania niektórych z naszych najbardziej palących globalnych problemów".
BSI i rząd Walii
Zespół konsultantów BSI współpracuje również z walijskim rządem w celu zwiększenia w Walii wiedzy na temat zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. BSI zaprojektowało i przeprowadziło serię zaawansowanych kursów dla zespołu wewnętrznych specjalistów ds. innowacji rządu Walii oraz szeregu walijskich firm.
Zaawansowane kursy obejmowały korzyści i kluczowe zasady gospodarki o obiegu zamkniętym oraz wyjaśniały, w jaki sposób ośmioetapowe ramy określone w normie BS 8001 można wykorzystać do zastosowania tych zasad w praktyce.
Podczas warsztatów dla poszczególnych firm dokonano oceny ich gotowości do przyjęcia modelu gospodarki o obiegu zamkniętym, przyglądając się ich działalności, łańcuchowi dostaw, branży i strumieniom handlowym w celu zidentyfikowania obszarów, w których można wprowadzić usprawnienia. Wszystkie firmy otrzymały indywidualne plany działania, które pozwolą im na podjęcie dalszych kroków.
