Wprowadzenie
Gospodarka o obiegu zamkniętym stała się jeszcze ważniejsza w ciągu ostatniej dekady ze względu na rosnącą świadomość problemów związanych ze środowiskiem i niedoborem zasobów. Interesariusze w środowisku zbudowanym inwestują w rozwój zarówno bardziej zrównoważonych produktów oraz procesów budowlanych prowadzonych wg modelu bardziej zbliżonego do gospodarki o obiegu zamkniętym.
W literaturze naukowej poświęconej gospodarce o obiegu zamkniętym szeroko omówiono kilka strategii, takich jak strategia 4R (ang. "reduce, reuse, recycle, and recover" – redukcja, ponowne użycie, recykling i odzysk).
Znaczenie i wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym w branży budowlanej
Świat polityki na całym świecie uznaje pilną potrzebę działań łagodzących w środowisku zbudowanym w celu zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, walki ze zmianami klimatu i rozwiązania problemu wyczerpywania się zasobów. Szczególny nacisk kładziony jest na przyjęcie podejścia opartego na gospodarce o obiegu zamkniętym w celu zapewnienia zrównoważonego wykorzystania materiałów/wyrobów budowlanych oraz szerszej akceptacji integrowania surowców wtórnych odzyskanych z wyrobów wycofanych z eksploatacji (np. odpadowych cegieł, tworzyw sztucznych i innych odpadów rozbiórkowych) z nowymi, wysokowydajnymi produktami inżynieryjnymi – tzw. koncepcja waloryzacji odpadów.
Pomimo potencjału rynku surowców wtórnych, ponowne wprowadzenie odpadów budowlanych i rozbiórkowych do środowiska zbudowanego, jako produktów o wartości dodanej, tj. ich tzw. upcyklingu, jest nadal utrudnione przez wiele barier, takich jak koszty, czas, logistyka, przepisy BHP i parametry techniczne.
W dążeniu do zrównoważonego rozwoju, połączenie nowoczesnych metod budowlanych (metod przedprodukcyjnych kategorii 1, 2, 3 i 5 w ramach definicji Nowoczesnych Metod Budowlanych) i zasad gospodarki o obiegu zamkniętym oferuje obiecującą ścieżkę w kierunku bardziej ekologicznej przyszłości. Budownictwo modułowe i panelowe z natury promuje efektywne gospodarowanie zasobami poprzez prefabrykację komponentów budowlanych w kontrolowanych warunkach fabrycznych.
Takie podejście minimalizuje ilość odpadów materiałowych dzięki efektywniejszemu wykorzystaniu zasobów niż w przypadku tradycyjnych metody budowy na miejscu. Dodatkowo, budynki modułowe i panelowe mogą być projektowane i budowane tak, aby z upływem czasu mogły być dostosowywane do zmian ich sposobu użytkowania lub funkcji. Wydłużając żywotność budynków i komponentów, budownictwo modułowe i panelowe przyczynia się do bardziej zrównoważonego rozwoju środowiska zbudowanego.
Gospodarka o obiegu zamkniętym a zrównoważone praktyki budowlane
Gospodarka o obiegu zamkniętym to system gospodarczy oparty na modelach biznesowych o obiegu zamkniętym, które zastępują koncepcję końca cyklu życia (EoL) poprzez redukcję, alternatywne ponowne wykorzystanie, recykling i odzyskiwanie materiałów w procesie produkcji/dystrybucji i konsumpcji. Budowa modułowa i panelowa dobrze wpisuje się w strategię 4R, umożliwiając ponowne wykorzystanie komponentów, regenerację i odzysk materiałów pod koniec cyklu życia budynku.
Skuteczne strategie zarządzania końcem cyklu życia są niezbędne dla zrównoważonego rozwoju budownictwa modułowego i panelowego. Strategie te obejmują projektowanie pod kątem demontażu, wdrażanie procesów odzyskiwania materiałów oraz promowanie ponownego wykorzystania lub zmiany przeznaczenia komponentów.
Kluczem do sukcesu byłoby tutaj opracowanie norm dotyczących demontażu, recyklingu i renowacji modułowych i panelowych elementów budynków.
Ponadto kluczowe znaczenie ma projektowanie budynków modułowych i panelowych w sposób pozwalający na demontaż i ponowne wykorzystanie elementów. Obejmuje to uwzględnienie zasad projektowania, które ułatwiają demontaż, modułowość i standaryzację komponentów. Zasadniczo chodzi o opracowywanie produktów tak, aby zminimalizować utratę wartości na koniec ich cyklu życia.
W kontekście środowiskowej oceny cyklu życia (LCA), ta zasada projektowania skutkuje materiałami, które są zgodne z podejściem "od kołyski do kołyski". Koncepcja projektowania pod kątem demontażu jest coraz częściej włączana do norm i wytycznych projektowania w ramach szerszej strategii znanej jako projektowanie pod kątem odzyskiwania, która ma na celu zapewnienie odzysku i wykorzystania materiałów w obiegu zamkniętym. Przykłady zastosowania tej koncepcji można już zaobserwować w różnych branżach, takich jak motoryzacja, gdzie zmiany w polityce prowadzą do szybkiego jej przyjmowania.
Wyzwania związane z ponownym wykorzystaniem komponentów obejmują takie kwestie, jak jakość, popyt, preferencje konsumentów i know-how. Istnieją obawy co do ilości i jakości produktów i komponentów z drugiej ręki. Na przykład, klient może potrzebować dwudziestu drzwi w doskonałym stanie, ale niespójna jakość i niepewna dostępność od nierzetelnych dostawców odzyskanych komponentów zniechęca go do wyboru takich materiałów, prowadząc do zainwestowania w nowe drzwi pomimo wyższych kosztów.
Aby temu zaradzić, sugeruje się utworzenie dużych składów jako częściowego rozwiązania zapewniającego stabilne dostawy, jako że projektowanie pod kątem demontażu ułatwia demontaż i otwiera nowe możliwości rynkowe.
Integrując zasady gospodarki o obiegu zamkniętym oraz modułowe i panelowe techniki budowlane środowisko zbudowane może promować przyjazne dla środowiska praktyki w całym cyklu życia budynków i infrastruktury.
Ponadto warto zauważyć, że normy mogą odgrywać znaczącą rolę w pomaganiu organizacjom w ich drodze ku bardziej zrównoważonej przyszłości. Przewodzą one zmianom w zarządzaniu środowiskiem, pomagając firmom w oszczędzaniu energii, pieniędzy i ochronie środowiska.
Normy i ramy osiągania zerowej emisji netto
W styczniu 2023 r. Chris Skidmore, były minister energii, opublikował niezależny przegląd dotyczący osiągania zerowej emisji netto zatytułowany "Misja Zero", w którym przedstawił 129 zaleceń dotyczących wypełnienia zobowiązań do osiągnięcia zerowej emisji netto i wykorzystania możliwości w przyjaznej dla środowiska gospodarce.
Wśród istotnych zaleceń znajduje się ustanowienie normy dla bezemisyjnych domów (Net Zero Homes), wprowadzenie karty Net Zero w celu normalizacji podejścia i oznakowania produktów ekologicznych, a także aktualizacja norm w celu lepszego dostosowania ich do polityki rządu. Aktualizacje te mają na celu zapewnienie uczciwości w zakresie planów przejścia na zerową emisję netto, taksonomii, greenwashingu i zarządzania.
BSI zostało wyróżnione w raporcie za przywództwo w opracowywaniu norm dla nowych technologii i międzynarodową współpracę przy pionierskich projektach mających na celu osiągnięcie zerowej emisji netto. Normy nie tylko przyspieszają wdrażanie innowacji, ale także uwiarygodniają ekologiczne deklaracje i stymulują zbiorowe działania na rzecz transformacji.
Są one kluczowymi narzędziami pomagającym w poruszaniu się po krajobrazie zerowej emisji netto, umożliwiając organizacjom zaprezentowanie swoich referencji środowiskowych i zapewnienie klientów, pracowników i interesariuszy o ich prawdziwym zaangażowaniu w zrównoważony rozwój. Na przykład norma PAS2060 – Neutralność Węglowa zapewnia podmiotom ramy dla potwierdzenia ich deklaracji dotyczących neutralności węglowej, zapewniając ich wiarygodność, przejrzystość i dokładność.
Kilka z dostępnych norm również wzmacnia wiarygodność, zaufanie i zapewnia weryfikację referencji środowiskowych, w tym norma ISO 14001 dla systemów zarządzania środowiskowego, której wdrożenie demonstruje zmniejszenie wykorzystania zasobów, redukcję ilości odpadów, zwiększenie recyklingu i zmniejszenie ilości odpadów składowanych na wysypiskach.
Wdrożenie normy systemów zarządzania energią (ISO 50001) powoduje obniżeniem kosztów energii, natomiast Weryfikacja w ramach brytyjskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji (UK ETS) weryfikuje emisję gazów cieplarnianych. Norma PAS 2060 – Neutralność węglowa oraz certyfikacja zgodności z tą normą zapewniają zerową emisję netto dwutlenku węgla.
Współpraca na rzecz innowacyjnego rozwiązania, jakim jest zastosowanie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w branży budowlanej
Współpraca między interesariuszami z branży ma zasadnicze znaczenie dla stymulowania innowacji i dzielenia się wiedzą w zakresie praktyk budowlanych zgodnych z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym. Producenci, projektanci, decydenci i organy normalizacyjne mogą współpracować ze sobą w celu opracowania i wdrożenia zrównoważonych rozwiązań.
Nieustanne badania, rozwój i inicjatywy dzielenia się studiami przypadków mogą prowadzić do udanych wdrożeń zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w projektach budownictwa modułowego.
Wnioski
Ogólnie rzecz biorąc, zasady gospodarki o obiegu zamkniętym w budownictwie modułowym i panelowym mają na celu stworzenie systemu o obiegu zamkniętym, w którym materiały są stale ponownie wykorzystywane, poddawane recyklingowi i zmieniane jest ich przeznaczenie, co powoduje minimalizację ilości odpadów, oszczędzając zasoby i zmniejszając wpływ branży na środowisko.
